Die Goddellike Drie-eenheid - Waar kom die begrip van n Drie-eenheid vandaan?

DIE GODDELIKE DRIE EENHEID 

Waar het die begrip ontstaan

                                                                                           Stes de Necker

Inleiding

Nêrens in die Bybel staan daar spesefiek dat die Vader, Seun en Heilige Gees, ʼn Drie-eenheid is nie. Sovêr bekend is die term “Drie-eenheid” die eerste keer gebruik deur Tertullianus (150-225 n.C.), die soge­naam­de vader van die Latynse teologie, maar dit is eers in 350-450 n.C. in die Latynse vertaling van die Bybel (Vulgaat) opgeneem, waarskynlik as gevolg van die St. Jerome manuskripte van die Bybel. (Hy was onder andere ook verantwoordelik vir die skryf van die Vulgaat) Dit was eers tydens die Eerste Ekumeniese Konsilie van Nicéa (325 n.C.), wat die begrip van ʼn Goddelike Drie-eenheid, amptelike teologiese beslag gekry het.

Antwoord 25 van die Heidelbergse Kategismus, gee wel vir ons die antwoord op die vraag: “Terwyl daar maar tog net een, enige Goddelike Wese is, waarom praat jy van drie, naamlik die Vader, Seun en Heilige Gees ?”  (Antwoord: Omdat God Hom so in sy Woord geopenbaar het dat hierdie drie onderskeie Persone die enige, ware en ewige God is), maar die kategismus gee ongelukkig nie vir ons ʼn antwoord op die vraag, hoé, hierdie drie onderskeie Persone as een enkelvoudige “eenheid” verstaan moet word nie!

Eenheid in die Ou Testament

In Deuteronomium 6: 4 lees ons: “Luister, Israel, die Here is ons God, Hy is die enigste Here.”  (“Sh’ma Yis’ra’eil Adonai Eloheinu Adonai echad.” [Echad – Hebreeuse woord vir “een”]  “Hear, Israel, the Lord is our God, the Lord is One.”)

Daar bestaan ʼn siening dat die Hebreeuse woord “echad” in Deuteronomium 6: 4 na ʼn “saamgestelde eenheid” (composite or compound unity) verwys en gevolglik kan die Drie-enigheid van God op hierdie wyse bewys word.

ʼn Saamgestelde eenheid het ʼn pluralistiese betekenis wat beteken dat die geheel uit ʼn verskeidenheid afsonderlik identifiseerbare komponente bestaan wat gesamentlik ʼn eenheid vorm, bv. een tros druiwe. Een druif-korrel verwys nie na die tros nie, en net so verwys die woord  tros nie net na een druif-korrel nie.

Eenheid in die Nuwe Testament

Die Heidelbergse Kategismus verwys egter na ʼn enkelvoudige eenheid in vraag 25 as dit sê “Terwyl daar maar tog net een, enige Goddelike Wese is, waarom praat jy van drie, naamlik die Vader, Seun en Heilige Gees ?”

Terwyl dit waar is dat die woord “echad” na ʼn saamgestelde eenheid kán verwys, (net soos wat die woord “een” in Afrikaans of “one” in Engels ook na ʼn saamgestelde eenheid kan verwys), bestaan daar geen bewyse vir die siening dat die woord “echad” soos gebruik in Deuteronomium, na ʼn saamgestelde eenheid verwys nie. 

  

Die laaste persoon in die Drie-eenheid is die Heilige Gees. Volgens die Nederlandse Geloofsbelydenis is die Heilige gees, net soos God en Jesus, deel van die Drie-eenheid. In Artikel 11 staan daar: Ons glo en bely ook dat die Heilige Gees van ewigheid van die Vader en die Seun uitgaan; dat Hy nie gemaak of geskep of gebore is nie maar van albei slegs uitgaan; dat Hy in orde die derde Persoon in die Drie-eenheid is; dat Hy van een en dieselfde wese, majesteit en heerlikheid as die Vader en die Seun is; dat Hy inderdaad ware en ewige God is, soos die Heilige Skrif ons leer.

Terwyl ons dus glo dat God Drie-eenig is, bely ons terselfdertyd dat Jesus opgevaar het na die Hemel, “en sit aan die regterhand van God” ….? Hoe verduidelik ons aan ʼn jongmens, of ʼn nie-christen, hierdie ooglopende paradoks?

Waar het die belydenis van ʼn Goddelike Drie-eenheid ontstaan

In die Nederlandse Geloofsbelydenis staan daar in Artikel 9: “Want daar is drie wat getuig in die hemel: die Vader, die Woord en die Heilige Gees, en hierdie drie is een; en daar is drie wat getuig op die aarde: die Gees en die water en die bloed, en die drie is eenstemmig.” 

Hierdie belydenis was hoofsaaklik geskoei op 1 Joh. 5: 7-8 van die Nederlandse State Bybel (1637) : ⁽⁷⁾ “Want drie zijn er, die getuigen in den hemel, de Vader, het woord, en de Heilige Geest; en deze drie zijn een. ⁽⁸⁾  En drie zijn er, die getuigen op de aarde, de Geest, en het water, en het bloed; en die drie zijn tot een.”

Ons vind ook dieselfde bewoording in die King James Bybel, (1 John 5 :7-8) : ⁽⁷⁾ ”For there are three that bear record in heaven, the Father, the Word, and the Holy Ghost: and these three are one.” en ⁽⁸⁾ “And there are three that bear witness on earth, the spirit, and the water, and the blood: and these Three agree in one.” 

Terwyl dieselfde bewoording ook in die ou vertaling van die Afrikaanse Bybel (1953) voorkom, staan daar egter in die nuwe vertaling van die Afrikaanse Bybel (1983): ⁽⁷⁾“Daar is dus drie wat getuig: ⁽⁸⁾die Gees en die water en die bloed, en die drie se getuienis stem ooreen.”

In die ou vertalings, was vers 7 van 1 Joh. 5, een van die belangrike verse van die Bybel aangesien dit die enigste vers in die Bybel was op grond waarvan die bestaan van die Goddelike Drie-eenheid, teologies beslag gekry het. 

Die verwysing na die drie “getuies in die hemel”, verskyn egter ook nie in enige van die oorspronklike manuskripte van die Griekse Bybel (Vulgaat) nie. Volgens Bybelse historici is hierdie gedeelte moontlik bygevoeg in die Latynse manuskripte van St. Jerome in die jare 350-450 n.C.

Dit was hoofsaaklik as gevolg van hierdie dwaling dat die Heidelbergse Kategismus in vraag 25, vra: “Terwyl daar maar tog net een, enige Goddelike Wese is, waarom praat jy van drie, naamlik die Vader, Seun en Heilige Gees ?” en dan antwoord:  “Omdat God Hom so in sy Woord geopenbaar het dat hierdie drie onderskeie Persone die enige, ware en ewige God is.”

Die weglating van “en hierdie drie is een” in vers 7 van 1 Joh. 5 in die nuwe vertaling van die Afrikaanse Bybel is, histories, die mees korrekte weergawe van wat die apostel Johannes oorspronklik in 1 Joh. 5: 7 geskryf het.

Die historiese dwaling rondom vers 7 van 1 Joh, 5. maak egter nie ons belydenis en geloof in die Goddelike Drie-eenheid vals nie. Daar bestaan nog steeds voldoende verwysings in die Bybel waarop die leer van die Goddelike Drie-eenheid gevestig is soos bv.:  

Joh. 1: 1 en 14: ⁽¹⁾ “In die begin was die Woord daar en die Woord was by God en die Woord was God self.”  ⁽¹⁴⁾ “Die Woord het mens geword en onder ons kom woon.”

Hand. 2: 17 “Ek sal my Gees uitstort op alle mense.”

Fil. 2: 6 “Hy wat in die gestalte van God was...”  het aan mense gelyk geword.

Jes. 42: 1 “Hier is My dienaar, Ek stel hom aan. Ek laat my Gees op hom kom ...’

Wat hou die begrip van ʼn Drie-eenheid vir ons as Christene in?

Die vraag wat ontstaan is: “Is daar iets opgesluit in die begrip van drie-enigheid, in die geheimenis van die mens se skepping na die “Beeld van God”? (Gen. 1: 27)

Die mens is ook ʼn drie-enige wese!

Ons bestaan terselfdertyd uit liggaam, siel en gees, en wanneer die volmaakte gekom het, sal ons nog steeds uit ʼn verheerlikte liggaam, siel en gees bestaan.

Is dit moontlik dat ons die “Beeld-draers van God” is vanweë die feit dat daar nie nog ʼn maaksel soos ons bestaan wat op enige wyse, enige ooreenstemming of gelykenis met die “Beeld” van God het nie, of is ons, soos wat die Afrikaanse verklarende Bybel sê: Die mens verteenwoordig God, letterlik soos ʼn beeld of afbeelding van Hom, hier op aarde.

In die antieke Romeinse tyd het die Keiser dikwels standbeelde van homself in die afgeleë gebiede van die Romeinse Ryk laat oprig om die bevolking daaraan te herinner dat hy die keiser is; die een wat regeer. Dit is teen hierdie agtergrond dat die Afrikaanse verklarende Bybel sê dat, net soos die beeld van iemand gegeld het as sy verteenwoordiger (alter ego) in ʼn sekere gebied, net so verteenwoordig die mens God, as Heerser oor die skepping.

Alhoewel die Pentateug geskryf is tydens die ballingskap, nagenoeg 550 jaar voor Christus, het die skrywers van die Pentateug in werklikheid net die mondelings oorgedraagde geskiedenis, te boek gestel.  Die grootste gedeelte van hierdie teboekstelling, was die kopiëring of óórskryf, van die Tien Gebooie en die Mosaïese wette, wat nóg ʼn verdere 900 jaar voor die ballingskap reeds beskryf is. 

Hierdie wette was, onder andere,  baie spesifiek en verbiedend oor die maak, bestaan en gebruik van enige beelde.  

(1)  Eks. 20:4 ”Jy mag nie vir jou ʼn beeld of enige afbeelding maak van wat in die hemel daarbo of op die aarde hieronder of in die water onder die aarde is nie. Jy mag hulle nie vereer of dien nie ….” en in:

(2)  Deut. 7: 25 “…. die afgodsbeelde is afskuwelike goed in die oë van die Here jou God.” en in:

(3)  Lev. 18: 3 “Julle mag nie maak soos die Egiptenaars by wie julle gewoon het, of soos die Kanaäniete na wie se land toe Ek julle bring nie. Julle mag hulle gebruike nie navolg nie.” en verder in Lev. 20: 23 “Julle mag nie die gebruike van die nasies wat ek voor julle gaan uitdryf, navolg nie.”

Dit is gevolglik uiters onwaarskynlik dat, toe die skrywers van Genesis in Gen. 1: 27 geskryf het : ”God het die mens geskep as Sy verteenwoordiger, as beeld van God … ” hulle daarmee bedoel het dat die mens, God letterlik (soos ʼn standbeeld van die keiser) op aarde moet verteenwoordig. Dit sou in werklikheid beteken dat hierdie skrywers ʼn suiwer heidense gebruik, wat allerweë deur die wet van Moses en die Tien Gebooie verbied was, in die Ou Testament sou invoer.

Die King James vertaling van Gen. 1: 27 lees: “So God created man in his own image, in the image of God created he him; male and female created he them.”

Die begrip “verteenwoordiger”, as sinoniem met die woord beeld of standbeeld, kom nêrens in die Engelse of die Hebreeuse tekste van Gen. 1: 27 voor nie.

Die Hebreeuse woord vir “beeld” (image) wat in Gen. 1:27 gebruik word is tselem (צלם) wat beteken “skaduwee” of “afbeelding”.  M.a.w. dit beteken nie dat ons soos God lýk nie, maar dat ons ʼn skaduwee van die aard en wese van die Godheid is. (Gen. 3: 22 “Die mens het nou soos een van Ons geword …” )

Die mens as die tempel van God.

ʼn Verdere aspek wat in berekening gebring moet word in die beskouing van die mens as ʼn drie-enige wese, gaan oor die mens as die tempel van God.

Die tempel van die Jode is verwoes (70 n.C.) en nou word die méns, Jode en nie-Jode, die tempel van God.

In 1 Kor. 3: 16 sê Paulus: “Weet julle nie dat julle die tempel van God is en dat die Gees van God in julle woon nie?” en verder in 1 Kor. 6: 19  “Of besef julle nie dat julle liggaam ʼn tempel van die Heilige Gees is nie?”

Die Tempel het ook uit drie  dele bestaan: die Voorhof, die Heilige en die Allerheiligste. Die voorhof was die enigste gedeelte waar die gewone mense kon ingaan.

Die Heilige en Allerheiligste gedeeltes van die tempel was nie vir die gewone mens toeganklik nie en was van die Voorhof geskei deur die “voorhangsel”. Net die priesters kon in die Heilige gedeelte binnegaan en slegs die Hoë-priester kon net één maal per jaar, op versoeningsdag (Yom Kippur), die Allerheiligste binnegaan.

Met Jesus se versoenings-dood skeur die voorhangsel in twee, en kry die mens toegang tot God (die Heilige en Allerheiligste) deur Jesus Christus.

Indien ons die Bybel se beskrywing van “na die beeld van God” eerder sien as die figuratiewe ooreenkoms met die Drie-enige aard van die Godheid, (die “beeld” van God) dan kry die versinnebeelding van die mens, as beeld-draer van hierdie Goddelike Drie-eenheid, vir ons ʼn totaal nuwe betekenis.

Na Sy opstanding het Jesus nog steeds op die aarde vertoef sodat Hy homself aan Sy dissipels en geliefdes kon openbaar as opgestane Heiland, maar nou met ʼn verheerlikte liggaam, en dit was in hierdie verheerlikte vorm wat Jesus ook opgevaar Hemel toe. Ons glo dat die mens ook sal opstaan in ʼn verheerlikte liggaam, waarin die siel en die Gees van God nog altyd sal wees.

In Matt. 10: 28 skryf die apostel: “Moenie bang wees vir dié wat die liggaam doodmaak, maar die siel nie kan doodmaak nie. Nee, vrees Hom eerder wat sowel die liggaam as die siel in die hel kan laat vergaan.”  

Dit bring ons terug by Gen. 3: 22 naamlik, “Die mens het nou soos een van Ons geword ….”, en dan bied die Ou Testament vir ons, weereens, daardie ryke agtergrond waarteen ons die inhoud en betekenis van die Nuwe Testament, soveel meer sinvol en prakties kan verstaan.

God =  Vader, Seun en Heilige Gees.

Die mens by God =  Verheerlikte liggaam, siel en gees.

In die geloofsbelydenis van Athanasius staan daar:

“Het algemeen geloof nu is, dat wij één God in de drieheid en de drieheid in de eenheid aanbidden, zonder de Personen te vermengen of het Wezen te delen.” en dan verder in paragraaf 35: “Want zoals een redelijke ziel met het lichaam één mens is, zo is ook God en mens (Jesus in Sy menslike voorkoms) één Christus.”  (Gedeelte tussen hakies eie byvoeging.)